طرح مساله :
امروزه با رشد سریع جمعیت در کشور های در حال
توسعه همچون ایران ، روز به روز شهرها بزرگتر و خانه ها وسایر فضاهای زندگی
کوچکتر می شوند ، ساخت ساز عمودی افزایش یافته و خانه های حیاط دار تک واحدی
هر روزه جای خود را به آپارتمانها و مجتمع های چند واحدی میدهد . در این میانه
کیفیت فضای زیست روز به روز کاهش میابد . خانه ومحل کار صرفا به سرپناه بدل میشود.
در شهری چون اصفهان ، این امر در چهار دهه اخیر هم کالبد شهر را دگر گون کرده و
هم بر توع زندگی مردمان آن تاثیر گذارده است . در میانه این تغییرات ، بخش
مهمی از کیفیت معماری ایرانی با حذف عناصری چون حیاط از دست رفته است . معماری درونگرا ، ( متکی بر فرهنگ و
خلق و خوی مردمان این سرزمین) ، امروزه به
جعبه های برونگرا تبدیل شده اند ، که به علت عدم تطبیق با نوع زندگی و خلق
و خوی ایرانیان ، سعی دارد با عناصری الحاقی ، جایگزینی برای فضاهای از دست
رفته گردد.
نکته قابل تامل این جاست که با توجه به قیمت زمین
و ساخت و شرایط اقتصادی ، برای بخش زیادی از جامعه ، دستیابی به یکی از این جعبه
ها به عنوان مکانی برای کار و زندگی امری محال است. در حال حاضر 30درصد از
جمعیت شهری در ایران را جوانان 20-35 سال شکل میدهند ، بخش مهمی از جامعه ، که
در آستانه تشکیل یک زندگی مستقل قرار دارد و از این رو به مکانی برای کار و زندگی
نیازمند می باشد. این در حالیست که میانگین سطح درآمد این بخش
از جامعه هیچگونه ارتباطی با قیمت زمین و ملک ندارد . همچنین میانگین قطعات مالکیت در شهر اصفهان در حدود
250 متر مربع و میانگین واحدهای مسکونی و اداری 130 متر مربع می باشد. لذا
توجه به خرده فضاهای شهری و بازیافت زمین موضوعی است که امروزه با رشد
جمعیت شهرها و افزایش قیمت زمین و ساخت ، اهمیت بیشتری یافته است
بنابراین با مقایسه اجمالی به روشنی در می یابیم
که شهر های ما امروزه نیاز به بازنگری جدی در امر ساخت و ساز و برنامه ریزی شهری
دارد . ما امروزه نیازمند گونه ای از معماری می باشیم که در ابعاد کوچک بتواند
کیفیتی قابل ملاحظه ارائه نماید . نوعی از کیفیت که برآمده از فرهنگ و روش زندگی مردمان این
سرزمین باشد . چیزی که متاسفانه در معماری
امروز ،که هرروزه در ابعادی وسیع ساخته میشود ، وجود ندارد. سال 1381 با عملیاتی شدن طرح تعریض خیابان آذر (از
16 متر به 26 متر) ،فضایی به عرض کمتر از 4متر، بینابین خیابان تعریض شده و
ساختمان مسکونی (خانه پدری ) باقی ماند، که تا سال 1389 به عنوان گوشه ای از حیاط خانه مورد استفاده بود .بدنبال مباحث فوق و به
منظور بازیافت این بخش ، بر آن شدیم تا استودیوی معماریمان را در این زمین 40 متر مربعی بنا کنیم
فرایند
طراحی:
مداخله در کنار خانه پدری ، پروژه را به عنوان یک
طرح توسعه مطرح (Extension )
کرد
میدانستیم قرار است فضایی بسازیم تا ساعات
قابل توجهی از زندگی مان را در آن سپری کنیم ، همانگونه که در فیلم پروژه قابل
رویت است ، اینجا صرفا مکانی برای کار نیست ، بلکه فضایی است جهت زندگی یک زوج
معمار در کنار سایر همکاران فضایی که قرار است آرامش لازم جهت اندیشیدن پیرامون
معماری و شهر را برایمان فراهم آورد.
علاوه بر این
موضوعات زیر به عنوان چالشهای اصلی در این طرح مطرح گردید :
•
محدودیت زمین و عرض آن، از یک سو ضرورت شفافیت و سبکی را مطرح و از سوی دیگر مجاورت با خیابانی پرتردد ،
ضرورت محرمیت و درونگرایی را ایجاب مینماید ! ؟
•
چگونه بنا به عنوان یک استودیو معماری ،
از یک سو به عنوان نشانه ، در بدنه
شهری عمل نماید و از سوی دیگر ارتباط
با بافت پیرامونش (محله عباس آباد از محلات دوران صفوی) را حفظ نماید؟
•
چگونگی ارتباط و همجواری استودیو معماری با بخش مسکونی به گونه ای
که چه در رفتار و چه در کالبد هیچ گونه مزاحمتی بر هم تحمیل نکنند؟
•
چگونه میتوان با توجه به محدودیت در ابعاد
، به کیفیتی بالا در معماری دست یافت.
تلاش برای یافتن پاسخ به چالشهای فوق ، فرایندی
را شکل داد که این پروژه محصول ان است.
در این فرایند با مطالعه معماری گذشته
این سرزمین دریافتیم که حیاط در آن سه نقش عمده دارد :
1)
مهندسی نور: با جایگری حیاط و تابش خورشید ، جبهه هایی با
کیفیت های مختلف ایجاد میشود.
2)
مهندسی روابط: در معماری ایرانی ، حیاط مرکز ثقل ساختمان و
تقسیم کلیه روابط میان فضا هاست.
3) ایجاد چشم انداز : در شهر های کویری با جایگیری سبزینگی
و آب در حیاط ، چشم اندازی با کیفیت برای سایر فضاها ایجاد میشود.
در این طرح ، سازماندهی فضایی به گونه
ایست که فضای بینابینی در شرق زمین، به
عنوان حیاط ، از یک سو در مهندسی
نور و روابط داخلی نقش دارد واز سوی دیگر با حضور آب و سبزینگی به خلق چشم
اندازی مناسب برای فضاهای داخلی می پردازد، این سازماندهی ، سیمایی دو پوسته
شکل میدهد به گونه ای که صلبیت پوسته آجری (عضو مرتبط با شهر)،منجر به
درونگرایی بنا شده و شفافیتحجم سفید (عضو مرتبط با درون)سبکی
فضا را منجر میشود.
همچنین با ایجاد عقب نشینی در ورودی خانه پدری ،
به فضایی مستقل برای رفت و آمد دست یافتیم.