گزارش ها حاکی است که حدود ۲۷ میلیون انسان برده در سراسر جهان وجود دارد. بنابراین ضروری است که سیستم آموزشی کشورها برای انتقال اطلاعات مربوط به این دوره به نسل جوان اقدام کنند.
اما به نظر می رسد که تدریس تاریخ دوران تاریک برده داری در مدارس آنهم به شیوه سنتی، کار مشکل و پیچیده ای باشد. بنابراین چگونه می توان به نسل آینده کمک کرد؟
• گفتگو درباره تاریخ برده داری در گوادلوپ
طی سال های اخیر دولت فرانسه سعی کرده است با گنجاندن موضوعات مربوط به تاریخ برده داری در برنامه درسی کودکان در جزیره گوادلوپ، آنها را تشویق به یادگیری این دروس کند. تدریس تاریخ برده داری و تجارت برده که از دهه هشتاد به عنوان یک درس غیر اجباری آغاز شده بود، در سال ۲۰۰۱ به لطف قانونی که توسط کریستیَن توبیرا وضع شد تبدیل به یکی از دروس اصلی شد.
این قانون جدید، برده داری و تجارت برده را بعنوان جنایت علیه بشریت شناخت. در گوادلوپ، گفتگو درباره این دوره از تاریخ، هم برای معلمان و هم دانش آموزان یک چالش بزرگ محسوب می شد. آنها نمی توانستند به مطالعه تاریخ غم انگیز آن دوران بپردازند و صحبت درباره رفتار سفید پوستان فرانسوی با بردگان، برای دانش آموزان گاه شوک آور بود.
یکی از معلمان ساکن گوادلوپ می گوید: “از آنجا که برای مدت زیادی تاریخ برده داری در گوادلوپ تقریبا تدریس نمی شد، اطلاعات ما درباره تاریخ اجدادمان خیلی غیرواقعی بود و معمولا در پاسخ به سوالاتی درباره تاریخ پدربزرگ ها و مادربزرگ هایمان جواب های روشن و دقیقی نداشتیم. اکنون دوره های آموزشی مختلفی را درباره این موضوع حساس گذرانده ایم و تاریخ برده داری را به شیوه ای پیشرفته و جدید به کودکان آموزش می دهیم و سعی می کنیم هنگام تدریس، از شکسته شدن شخصیت عاطفی شاگردان جلوگیری کنیم.”
بر خلاف سایر دوره های تاریخی که اسناد و مدارک زیادی وجود دارد، اطلاعات درباره تاریخ برده داری به آرامی رشد می کند و به همین دلیل فرایند تدریس آن در مدارس نیز شتاب آرامی دارد. زیرا برای مردم و معلمان مشکل است که بتوانند تمام اطلاعات را یکباره گردآورند و چشم انداز روشنی درباره این بخش از تاریخ داشته باشند.
قانون توبیرا به تشویق تحقیقات محلی درباره این موضوع نیز پرداخته است. اکنون در کنار کتاب های درسی، کتاب های دیگری نیز درباره تاریخ کارائیب و دی وی دی هایی درباره شرایط کنونی این سرزمین ها منتشر شده است.
ورونیک کلکو از آکادمی گوادلوپ می گوید: “موضوعات متعددی برای کشف و مطالعه وجود دارد. امروزه پژوهش درباره تاریخ استعمار و احیای آن ضروری است. ما تلاش می کنیم که در این راه قدم برداریم و قبول داریم که تدریس آن به عنوان یکی از مواد آموزشی کمی پیچیده است.”
• ایجاد فضای گفتگو در دانشگاه داکار
درباره برده داری تاریخ متکی به پژوهش است و تاریخ برده داری نیز از این قاعده مستثنی نیست. یک پژوهشگر و استاد دانشگاه آفریقایی در سنگال درس های مفیدی را درباره تاریخ برده داری کشورش طراحی کرده و به تدریس درباره این موضوع حساس می پردازد تا به جوانان نشان دهد که چگونه توانسته اند شرایط را تغییر داده و تاریخ نوینی را برای کشورشان بسازند.
در سه کیلومتری ساحل شهر داکار در کشور سنگال، جزیره کوچکی قرار دارد به نام جزیره گوره، که یاد آورنده دوران غم انگیز برده داری است. در موزه این جزیره که “خانه بردگان” نامیده می شود و در سال ۱۹۶۲ افتتاح شده، صحنه هایی از زندگی بردگان آفریقا بازسازی شده است. این جزیره که یکی از مراکز اصلی تجارت برده دراقیانوس اطلس بوده، به کمک مورخان توانسته است نقش نمادین قوی را درباره تاریخ دوران بردگی ایفا کند.
عبدالرحمان نگیده از دانشگاه داکار می گوید: “جزیره گوره سمبل جراحاتی است که برای سال هایی بسیار طولانی بر بردگان در سراسر این قاره وارد آمده است. اگر ما این سمبل را زنده نگه داریم این امکان فراهم می شود که وقایع مربوط به یک دوران بزرگ تاریخی به نسل های جدید منتقل شود. حتی اگر این وقایع پایان یافته باشد باز هم بخشی از تاریخ ماست و باید خود را در قبال آن مسئول بدانیم.”
آقای نگیده در ادامه می گوید: “اگر به موضوع نگاهی احساسی داشته باشیم ممکن است نتوانیم از تاریخ برده داری درس بگیریم. اما اگر نگاهی متفکرانه داشته باشیم، آنگاه در می یابیم که ما مجبور به مطالعه تاریخ این دوران هستیم. زیرا بخشی از تاریخ بشریت است که حوادثی بسیار وحشتناک در آن دوران اتفاق افتاده است. ما به تدریس تاریخ بردگی نمی پردازیم تا دوباره احساس نفرت، حقارت یا برتری را در انسان ها بیدار کنیم. این کار را می کنیم زیرا این تاریخ، بخشی از داستان زندگی ماست. تارخ بردگان یک داستان ویژه برای سیاهان نیست بلکه داستانی است که متعلق به مردم سراسر جهان است. باید درک کنیم که در آن زمان تجارت و توسعه پایه اساسی صنعت بوده است و به کمک نیروی بردگان، تولید و صنعت در سراسر جهان رشد کرده است. نقش آموزش و پرورش بسیار مهم است. باید به موضوع برده داری حتی در سطوح عالی آموزش و پرورش پرداخته شود. این آگاهی ها مانع از آن می شود که افرادی بتوانند با اقدامات سیاسی، حقوق اساسی دیگران را محدود کنند.”
موزه نانت فرانسه، حافظ میراث تاریخ برده داری برای پژوهشگران، موزه ها و نمایشگاه ها منابع بسیار مهمی برای تدریس تاریخ است. در شهر نانت کشور فرانسه، بندری که در گذشته برای انتقال بردگان به دیگر کشورها استفاده می شده است، به یادبودی برای منع برده داری تبدیل شده است.
در قرن هجدهم میلادی، نزدیک به ۴۵۰ هزار مرد، زن و کودک برده از شهر نانت به مستعمرات آمریکا حمل شدند. یک خاطره دردناک که نانت برای مدت طولانی سعی در چشم پوشی از آن داشت. اما در سال ۲۰۱۲ این شهر سرانجام اولین بنای یادبود را برای لغو برده داری ساخت.
مدیر میراث فرهنگی و باستان شناسی شهر نانت می گوید: “یک بیماری و یک سکوت غم انگیز و آگاهانه در حافظه نانت وجود داشت.این خاموشی تا دهه ۱۹۸۰ میلادی ادامه یافت و همه سعی در پنهان ساختن تاریخ داشتند. اما در ابتدای قرن ۲۱ احساس شد که بیان این بخش از تاریخ شهر بسیار مهم است و باید درباره آن گفتگو شود. به این ترتیب با ساخت یادبودی، فضای لازم برای گفتگو و مطالعه درباره این موضوع فراهم شد.”
برای افزایش سطح آگاهی ها، موزه نانت صدها سمبل از دوران برده داری را جمع آوری و نگهداری کرده است. یکی از مورخان موزه تاریخ نانت می گوید: “ما نظرسنجی انجام دادیم که مشخص کرد مردم با بازدید از این موزه چیزهای بسیاری می آموزند و نکات جدیدی را کشف می کنند و این بازدیدها بویژه برای نوجوانان بسیار مفید بوده است. این موضوعی است که مردم در مقابل آن بی تفاوت نیستند. در این موزه اسناد زیادی وجود دارد که برای مردم جالب است.”
برخی از علاقه مندان، مانند “دیدونه بوترین” تصمیم گرفته اند که قدمی فراتر از این بگذارند و به کمک دوستانشان به بازسازی یکی از کشتی های بردگان متعلق به قرن هجدهم بپردازند. دیدونه بوترین متخصص تاریخ برده داری می گوید: “ما تصمیم گرفتیم که یکی از کشتی های بردگان را بازسازی کنیم. آن هم زمانی که دیگر هیچ کشتی بردگانی در جهان وجود ندارد. ساخت یک کشتی برای هزاران برده می تواند حوادث تاریخی را قابل فهم تر سازد. با این کار، اگرچه شما نمی توانید به آن تاریخ برگردید اما می توانید تاریخ را به عصر جدید بیاورید. این کشتی در قاره ها به سفر می پردازد و ارزش های مردم آفریقا را به همه نشان می دهد.”
نانت تصمیم گرفته است که گذشته اش را بپذیرد. اما شهرهای اروپایی زیادی بویژه در کشور پرتغال هنوز حاضر به انجام چنین کاری نیستند. زیرا پس از گذشت سال ها، هنوز زخم برده داری در بسیاری از کشورهای اروپایی کاملا التیام نیافته است.