مطالعات نشان داده است که طراحی فضای آموزشی تاثیر مهمی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد. در این گزارش “جهان آموزش” سه نمونه فضای آموزشی در ژاپن، دانمارک و اسپانیا را بررسی می کنیم که از طراحی سنتی کلاسهای درس پیروی نمی کنند.
ژاپن؛ معماری غیرمتعارف کودکستان “فوجی”
کودکستان “فوجی” در حومه توکیو با ۶۰۰ کودک، شکلهای متعارف فضای آموزشی را به چالش گرفته است. تاکاهارو تزوکا، معمار ژاپنی این فضا را طراحی کرده است.
سقف ساختمان، پیست ۱۸۰متری برای دویدن است. بین کلاسهای درس مدرسه دیواری وجود ندارد و کودکان، همزمان سر و صدای کلاسهای دیگر را می شنوند. هدف از این کار این بوده که یاد بگیرند حواسشان را جمع کنند. در فرایند آموزش کودکان کودکستان “فوجی” از حیوانات زنده هم استفاده شده است. کودکان در روز تولدشان می توانند سوار کره اسبها شوند.
تاثیر مثبت فضای سبز بر عملکرد حافظه دانش آموز
شاید همه ما به تاثیر مثبت فضای سبز بر یادگیری فکر کرده باشیم اما امروز این تاثیر از طریق پژوهش علمی ثابت شده است، اینکه طراحی فضای مدرسه باید چگونه باشد تا کودکان بهتر یاد بگیرند. دکتر مارک نویونهنزن و همکارانش در مرکز تحقیقات اپیدمیولوژی محیط زیست در بارسلون، مقاله علمی منتشر کرده اند که نشان می دهد فضای سبز تا چه اندازه بر کارکردهای شناختی و عملکرد حافظه دانش آموزان تاثیر دارد.
وی درباره این تحقیق می گوید: “این تحقیق را در مورد ۲هزار و ۵۰۰ دانش آموز در ۳۶ مدرسه مختلف بارسلون انجام دادیم. طی یک سال میزان رشد شناختی آنها را با استفاده از ۴ آزمون کامپیوتری اندازه گرفتیم. بیشتر تمرکزمان روی کارکرد حافظه بود. اولویت ما در این بررسی این بوده است که حافظه به صورت فعال و آگاهانه موقع آزمون به کار گرفته شود. همزمان با استفاده از تصاویر ماهواره، فضای سبز اطراف مدرسه را هم بررسی می کردیم. در نهایت توانستیم رابطه میان حجم فضای سبز اطراف مدرسه و رشد شناختی دانش آموزان را تحلیل و آنالیز کنیم. نتیجه این بود که در جاهایی که محوطه سبز اطراف مدرسه بزرگتر بود، مهارتهای شناختی دانش آموز در مدرسه عملکرد بهتری داشت.”
دکتر مارک نویونهنزن درباره اینکه چرا محیط سبز بر کارکرد حافظه و قوای شناختی انسان اثر می گذارد، می گوید: “نظریه های مختلف وجود دارد. یکی از این نظریه ها می گوید که حدود ۴۰ هزار سال در جنگل زندگی کرده ایم و فقط همین چند صد سال گذشته است که از جنگل بیرون آمده ایم. الان در جنگل بتونی زندگی می کنیم: در شهرها، با فضای سبز خیلی کم. بنابراین مغزمان هنوز با این جنگل بتونی خودش را تطبیق نداده است. منظورم این است که مغز تحت تنش و فشار است و درست کار نمی کند.”
اما برای سلامت انسان چه مقدار فضای سبز نیاز است؟ دکتر نویونهنزن در این باره می گوید: “چیزی که نمی دانیم این است که دقیقا کدام گیاهان مناسب تر هستند. آیا کافی است در محل بازی کودکان چند رده درخت داشته باشیم. در بررسی های بعدی باید این چیزها را معلوم کنیم: دقیقا چه چیزهایی لازم است، چه نوع و به چه اندازه فضای سبز نیاز داریم.”
دانمارک؛ تحریک خلاقیت و حس کنجکاوی دانش آموز در مدرسه بدون دیوار
کلاسهای درس مدرسه دولتی “اورستِد گیمنازیوم” در کپنهاگ، پایتخت دانمارک کلاسهای استاندارد را به چالش کشیده است. در این مدرسه آموزش دانش آموزان در کلاسهای درس باز و بدون دیوار انجام می گیرد. فضاها به کمک نشانه های بزرگ و انتزاعی از هم تفکیک شده اند.
ساختمان مدرسه از بیرون، مانند مدرسه ای معمولی به نظر می ٰرسد. تمام مدرسه یک کلاس درس بسیار بزرگ با قابلیتهای مختلف است. این مدرسه در سال ۲۰۰۷ میلادی برای دانش آموزان بین پانزده تا بیست ساله گشایش یافت. به عنوان مثال دانش آموزان درس روانشناسی را در فضاهایی که فضاهای گروهی نام دارند، جای دادند.
بریژیت گوتلیِب، معلم روانشناسی مدرسه می گوید: “باید به روش آموزشی ام ظرافت بیشتری بدهم و فعالتر باشم. باید ساختار درس را قبل از رفتن به کلاس آماده کنم. همیشه کسانی از محل کلاس می گذرند و از جایی سروصدایی بلند می شود. بنابراین باید حواستان باشد که دانش آموز همان کاری را می کند که از او خواسته اید.”
سه ناحیه در مدرسه به زنگهای تفریح و وقت آزاد بین کلاسها اختصاص داده شده است. البته خیلی اوقات دانش آموزان تکالیف درسی شان را نیز در این فضاها انجام می دهند. فرایند آموزش در این مدرسه با کامپیوتر است و دانش آموزان حین انجام کار از کتاب و کاغذ استفاده نمی کنند. آموزگار مرتب با کامپیوتر از وضع آنها خبر می گیرد.